पीक विम्याच्या मंजुरीबद्दलचा संभ्रम
गेल्या काही दिवसांपासून सोशल मीडियावर (उदा. WhatsApp, YouTube) अशी जोरदार चर्चा सुरू आहे की, केंद्र शासनाने खरीप पीक विमा २०२५ साठी शेतकऱ्यांसाठी २४ हजार कोटी रुपये मंजूर केले आहेत. या बातमीमुळे शेतकऱ्यांमध्ये मोठा संभ्रम निर्माण झाला असून, हा पीक विमा खरंच मंजूर झाला आहे का, असे प्रश्न विचारले जात आहेत. मात्र, पीक विमा प्रक्रियेतील वस्तुस्थिती आणि प्रलंबित दावे पाहता, इतक्या मोठ्या रकमेचा पीक विमा थेट मंजूर होणे सध्या शक्य नाही. ही बातमी केवळ अफवा किंवा जुन्या माहितीचा विपर्यास असल्याचे दिसून येत आहे.
जुन्या थकीत दाव्यांची वस्तुस्थिती
सध्या शेतकऱ्यांच्या खात्यात २०२४ चा पीक विमा जमा होण्याऐवजी, २०२० पासूनचे दावे प्रलंबित आहेत. २०२०-२१ चा पीक विमा आजही कोर्टात प्रलंबित आहे, तर २०२३ आणि २०२४ चा पीक विमा (खरीप आणि रब्बी दोन्ही) अनेक जिल्ह्यांना अद्याप मिळालेला नाही. नांदेड, परभणी, धाराशिव, सोलापूर या जिल्ह्यांमध्ये २०२४ च्या पीक विम्याची शेतकरी आजही वाट पाहत आहेत. पीक कापणीच्या अंतिम अहवालाला दोन महिन्यांपेक्षा जास्त कालावधी उलटला असतानाही, पीक विमा कंपन्यांनी विमा वितरणाची प्रक्रिया पूर्ण केलेली नाही, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा आर्थिक फटका बसत आहे.
नियम आणि कंपन्यांची भूमिका
पीक विमा कंपन्यांनी पीक कापणीच्या अंतिम अहवालानंतर तीन आठवड्यांच्या आत विमा वितरित करणे बंधनकारक आहे. कंपन्यांनी उशीर केल्यास १२ टक्के व्याज आकारण्याची तरतूद आहे, असे सरकारने अनेकदा स्पष्ट केले आहे. मात्र, वारंवार नियम मोडले जात असूनही कंपन्यांवर कोणतीही कडक कारवाई होत नाहीये. या गोंधळामुळे आणि कंपन्यांच्या मनमानी कारभारापुढे शेतकरी हतबल झाले आहेत. शेतकऱ्यांच्या प्रश्नावर राज्याच्या विधानमंडळात पुरेशा गांभीर्याने चर्चा होत नसून, केंद्रातील खासदारांनाच हा विषय प्रभावीपणे मांडावा लागत आहे.
२०२५ च्या पीक विम्याची प्रक्रिया
सध्या खरीप २०२५ च्या पीक विम्यासाठीची आकडेवारी गोळा करण्याचे काम वेगवेगळ्या टप्प्यांमध्ये सुरू आहे. मूग, उडीद आणि मका या पिकांची आकडेवारी पुढे पाठवली असली तरी, सोयाबीन, कापूस, तूर आणि कांदा यांसारख्या प्रमुख पिकांच्या पीक कापणीचे अंतिम प्रयोग आणि आकडेवारी जमा व्हायला अजूनही कालावधी लागणार आहे. जोपर्यंत कृषी विभाग आणि विमा कंपन्या यांच्याकडून ‘पीक कापणीचे अंतिम अहवाल’ येत नाहीत, तोपर्यंत पुढील पीक विम्याचा विषय मार्गी लागत नाही. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी कोणत्याही अफवांवर विश्वास न ठेवता, सरकारी पोर्टलवर किंवा कृषी विभागाकडे त्यांच्या प्रलंबित दाव्यांची स्थिती तपासणे आवश्यक आहे.