अतिवृष्टीमुळे पेरण्या लांबल्या तरी चिंता नको; मर रोगास प्रतिकारक आणि अधिक उत्पादन देणारे चार प्रमुख वाण.
उशिरा पेरणीसाठी योग्य वाण निवडणे महत्त्वाचे
यंदा झालेल्या अतिवृष्टीमुळे रब्बी हंगामातील हरभऱ्याच्या पेरण्या अपेक्षेपेक्षा उशिरा होत आहेत. पेरणी उशिरा झाली असली तरी, योग्य वाणाची निवड करून शेतकरी हरभऱ्याचे चांगले उत्पादन घेऊ शकतात. महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने (MPKV) आणि राहुरी विद्यापीठाने विशेषतः उशिरा पेरणीसाठी शिफारस केलेले चार प्रमुख वाण शेतकऱ्यांसाठी उपलब्ध आहेत. तज्ज्ञांनी शेतकऱ्यांनी १५ डिसेंबरच्या आत हरभऱ्याच्या पेरण्या पूर्ण करण्याचा सल्ला दिला आहे.
चार प्रमुख वाण आणि त्यांची वैशिष्ट्ये
हरभऱ्याच्या या जातींमध्ये मर रोग (Wilt) प्रतिकारशक्ती, जास्त उत्पादन क्षमता आणि विविध हवामानाशी जुळवून घेण्याची क्षमता आहे.
१. फुले विक्रम (Phule Vikram): यांत्रिक काढणीसाठी उत्तम
हा वाण महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने प्रसारित केला आहे. याचे दाणे मध्यम आकाराचे असून, हा वाण सुमारे १०५ ते ११० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतो. उशिरा पेरणी केल्यावरही या वाणाची उत्पादन क्षमता २० ते २२ क्विंटल प्रति हेक्टर पर्यंत असते. या वाणाचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे, याची वाढ उंच असल्याने कम्बाईन हार्वेस्टरने (यांत्रिक पद्धतीने) काढणी करणे सोपे जाते. हा वाण मर रोगासाठी प्रतिकारक असून, तो कोरडवाहू, बागायत तसेच उशिरा पेरणीसाठी योग्य आहे.
२. फुले दिग्विजय (Phule Digvijay): टपोऱ्या दाण्यांची जात
या वाणाचे दाणे पिवळसर तांबूस आणि टपोरे असतात. हा वाण बागायती शेतात ९० ते ९५ दिवसांत आणि कोरडवाहू शेतात १०५ ते ११० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतो. उशिरा पेरणी केल्यानंतरही या वाणाची उत्पादन क्षमता २० ते २२ क्विंटल प्रति हेक्टर एवढी नोंदवली गेली आहे. हा वाण देखील मर रोगासाठी प्रतिकारक असून, महाराष्ट्रात उशिरा पेरणीसाठी प्रसारित करण्यात आला आहे.
३. फुले विजय (Phule Vijay): कमी पाण्यातही तग धरणारा
हा वाण देखील उशिरा पेरणीसाठी महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने प्रसारित केला आहे. याचे वैशिष्ट्य म्हणजे, बागायती शेतीसाठी याचा कालावधी इतर वाणांच्या तुलनेत कमी आहे; हा वाण ८५ ते ९० दिवसांत तयार होतो. हा वाण मर रोगासाठी प्रतिकारक असून, सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे दुष्काळात किंवा कमी पाण्यातही तो तग धरून उभा राहू शकतो. उशिरा पेरणीसाठी या वाणाची हेक्टरी उत्पादन क्षमता १६ ते १८ क्विंटल इतकी आहे.
४. फुले विश्वराज (Phule Vishwaraj): पश्चिम महाराष्ट्रासाठी विशेष शिफारस
राहुरी विद्यापीठाने २०२१ मध्ये प्रसिद्ध केलेला हा वाण आहे. या वाणाचे दाणे पिवळसर आणि टपोरे असतात. याचा कालावधी ९५ ते १०५ दिवसांचा असून, याची सरासरी उत्पादन क्षमता हेक्टरी २० क्विंटल इतकी आहे. हा वाण मर रोगासाठी प्रतिकारक असला तरी, तो कोरडवाहू पेरणीसाठी योग्य असून प्रामुख्याने पश्चिम महाराष्ट्रासाठी प्रसारित करण्यात आला आहे.
बियाणे उपलब्धता
शेतकऱ्यांना या चारही वाणांचे प्रमाणित बियाणे कृषी सेवा केंद्र, महाबीज आणि शेतकरी उत्पादक कंपन्यांकडे उपलब्ध होऊ शकते. योग्य वेळी वाणाची निवड करून पेरणी केल्यास, उशिरा झालेल्या पेरण्यांमुळे होणारे संभाव्य नुकसान टाळता येऊ शकते.
